Na današnji dan preminuo Josip Broz Tito: 45 godina od smrti lidera bivše Jugoslavije
Na današnji dan, 4. maja 1980. godine, u 15:05 sati, u Kliničkom centru u Ljubljani preminuo je Josip Broz Tito, doživotni predsjednik Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije i Saveza komunista Jugoslavije. Umro je tri dana prije svog 88. rođendana.
Vijest o njegovoj smrti objavljena je istog dana u 18:50 sati kada je televizijski program prekinut, a spiker Miodrag Zdravković izgovorio rečenicu koja je ostala zapamćena: “Umro je drug Tito.”
Tito je bio na čelu Jugoslavije 35 godina. Nakon Drugog svjetskog rata i oslobođenja zemlje, bio je ključna figura u izgradnji nove federativne države. U političkom smislu, distancirao je Jugoslaviju od Sovjetskog Saveza i pozicionirao je kao jednu od vodećih članica Pokreta nesvrstanih zemalja.
Njegov politički i vojni uspon započeo je tokom Drugog svjetskog rata. Na njegovu inicijativu, 1942. godine formiran je AVNOJ (Antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Jugoslavije), dok su historijske odluke o federativnom uređenju države donesene na drugom zasjedanju AVNOJ-a u Jajcu 1943. godine, kada je Tito dobio i zvanje maršala.
Za predsjednika Republike izabran je 1953. godine, a Ustavom iz 1974. godine potvrđen je kao predsjednik bez vremenskog ograničenja mandata. Bio je počasni član svih akademija nauka u tadašnjoj Jugoslaviji i brojnih inostranih, te nosilac mnogih domaćih i stranih odlikovanja, uključujući Orden narodnog heroja (tri puta), Orden Lenjina i Nehruovu nagradu za međunarodno razumijevanje.
Uprkos zdravstvenim problemima u poznim godinama, učestvovao je na Samitu nesvrstanih u Havani 1979. godine. U januaru 1980. godine, uslijed pogoršanja zdravstvenog stanja, amputirana mu je lijeva noga. Preminuo je četiri mjeseca kasnije.
Sahrana Josipa Broza održana je 8. maja 1980. godine u Beogradu. Prisustvovali su joj državnici iz više od 120 zemalja, uključujući kraljeve, prinčeve i visoke zvaničnike, dok se procjenjuje da je oproštaju prisustvovalo oko 700.000 ljudi.
Tito je bio izuzetno cijenjen i u svijetu. Brojni strani lideri i diplomate izražavali su poštovanje prema njegovoj ulozi u očuvanju mira i globalne ravnoteže. Za jedne je bio simbol stabilnosti i međunarodne saradnje – od Alžira do Latinske Amerike. Prema riječima američkog predsjednika Richarda Nixona, Tito je bio “najbolje informisani lider svijeta”, dok ga je urednik britanskog „The Guardiana“ opisao kao “ključnu ličnost za odnose Istoka i Zapada”.
Naravno, njegova politička uloga i naslijeđe i dalje izazivaju podijeljena mišljenja – za neke je bio karizmatični vođa i garant mira, dok ga drugi kritikuju zbog autoritarnog načina vladanja.
Smrt Josipa Broza Tita označila je početak novog razdoblja u historiji Jugoslavije. Deset godina kasnije, zemlja je ušla u period teških političkih i etničkih sukoba koji su kulminirali njenim raspadom i ratovima 1990-ih.
